СТАТИСТИК: 2020 онд барилгын салбарын ажиллах хүчний эрэлт ямар байх вэ?
Үндэсний Статистикийн Хорооны “Бизнесийн регистрийн сан”-д 2020 оны I улирлын байдлаар барилгын салбарт нийт 14 429 аж ахуй нэгж бүртгэлтэй байгаагаас 7 509 буюу 52.0 хувь нь идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж байна. Харин ажиллах хүчний судалгаанаас 2019 оны IV улирлын байдлаар барилгын салбарт нийт 73.7 мянган ажилчид байгаа бөгөөд 59.6 мянга нь эрэгтэй ажилчид байна.
ХНХСИ-ийн “Хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтийн барометр”-ийн судалгаа нь дараа оны ажиллах хүчний эрэлтийг тодорхойлдог бөгөөд 2019 оны судалгаагаар 2020 онд 72.7 мянган ажлын байрны эрэлт үүсэхээр байгаа бөгөөд үүний 20.0 хувь буюу 14.5 мянга нь барилгын салбарт бий болохоор байна. Энэ нь өмнөх оноос 18.1 хувиар буюу 3.2 мянгаар буурсан үзүүлэлт юм. Барилгын салбарын сүүлийн 5 жилийн ажиллах хүчний эрэлтийг зураг 1-д харуулав.
График 1. Барилгын салбарын ажиллах хүчний эрэлт, 2016-2020 он
Эх үүсвэр: ХНХСИ, Хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтийн барометрийн судалгаа
2020 ОНЫ АЖИЛЛАХ ХҮЧНИЙ ЭРЭЛТ
Энэ онд хөдөлмөрийн зах зээлд нийт 72.7 мянган ажлын байр бий болох хүлээлттэй байгаа бөгөөд үүний 59.3 мянга буюу 81.6 хувь нь оны эхний хагаст бий болох ба түүнээс барилгын салбарт 7.9 мянга буюу 22.5 хувь үүсэх төлөвтэй байна. Харин оны сүүлийн 6 сард ажиллах хүчний эрэлт 8.9 хувийг эзлэж байна.
Хүснэгт 1. Хөдөлмөрийн зах зээлд хамгийн их эрэлттэй 20 мэргэжил байгаа бөгөөд үүнээс барилгын салбарын эрэлттэй ажил мэргэжил, 2018-2020 он
Эх үүсвэр: ХНХСИ, Хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтийн барометрийн судалгаа
Ажил мэргэжлийн хувьд ажиллах хүчний эрэлт хамгийн өндөр байх салбарт барилгын салбар орж байна. Тухайлбал, салбарын ажиллах хүчний нийт эрэлтийн 11.0 хувийг барилгын туслах ажилтан, 1.2 хувийг сантехникч, хоолой засварчин, тус бүр 1.1 хувийг цахилгаанчин, гагнуурчин, сантехникч, хоолой угсрагч зэрэг барилгын салбарын ажил мэргэжлийн эрэлт эзэлж байна.
График 2. Барилгын салбарын эрэлттэй ажил мэргэжил, нийт эрэлтэд эзлэх хувиар
График 3. Барилгын салбарын ажлын байрны захиалга оноор харьцуулсан байдал
Эх үүсвэр: ХХҮЕГ, Ажлын байрны захиалга, ажилд зуучлалын мэдээ. 2016 оны мэдээ байхгүй
Гадаад ажиллагсад График 4.
Гадаадаас ажиллах хүч, мэргэжилтэн авах тухай хуулийн хүрээнд Монгол Улсад хөдөлмөр эрхэлж буй гадаадын иргэд хөдөлмөрийн зах зээл дэх ажиллагсдын тодорхой хувийг бүрдүүлж байдаг. 2020оны 1-р улирлын байдлаар барилгын салбарт 130 гадаадын ажиллагсад хөдөлмөр эрхэлж байна. Үүнээс долоо нь эмэгтэй, үлдсэн нь эрэгтэй ажилчид ажиллаж байгаа юм.
Харин Улаанбаатар хотод хамгийн олон тооны ажлын байр буюу 50.0 мянган ажиллах хүчний эрэлт бий болох төлөвтэй байгаагаас 19.6 хувь нь барилгын салбарт үүсэх төлөвтэй байна. Бүсээр авч үзвэл Төвийн бүс болон Баруун бүсэд барилгын салбарын ажиллах хүчний эрэлт өндөр хувийг эзэлж байна.
Ажиллах хүчний нийт эрэлтийн 20.0 хувь нь барилгын салбарт бий болохоор байгаагаас түр ажиллах хүчний эрэлтэд барилгын салбар голлон нөлөөлж буйг түр ажиллах хүчний эрэлтийн 41.2 хувийг дангаараа бүрдүүлж байгаагаас харж болно.
Эх сурвалж: Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын судалгааны институт
Хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтийн барометрийн судалгаа
2020 онд барилгын салбарын нөхцөл байдал ямар байх? Шинэ төрлийн Covid19 өвчний улмаас ажил эрхлэлтийн өнөөгийн байдал болон цаашдаа хэрхэн өөрчлөгдөх талаар БХБЯ- ны Төрийн захиргааны удирдлагын газрын Салбарын сургалт, хүний нөөцийн бодлого, зохицуулалт хариуцсан ахлах шинжээч А.Лхамсэржидээс тодруулахад;
Монгол Улсын барилгын салбарт 2020 он гарснаас хойш хөдөлмөр эрхлэлтийн тоо өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 18.1 хувиар буурсан нь дээрх судалгаанаас болон ерөнхий дүр зургаар харагдаж байна. Хөдөлмөр эрхлэлт буурсан үзүүлэлт нь барилга, барилгын материалын үйлдвэрлэлийн хэмжээ, борлуулалт буурсны илрэл юм. Аж ахуйн нэгж байгууллагуудаас гадаадаас 3,487 ажиллах хүч, мэргэжилтэн авч ажиллуулах хүсэлтийг БХБЯ- нд ирүүлсэн боловч одоогоор Covid-19 цар тахлын улмаас Засгийн газраар шийдвэрлэгдээгүй байгаа тул гадаадаас ажиллах хүчин, мэргэжилтэн ирэх боломжгүй байна.
Яамнаас энэ асуудлыг Хөдөлмөр нийгмийн хамгаалал яам /ХНХЯ/ - д уламжлахын зэрэгцээ олон тооны ажиллах хүчин гадаадаас авах хүсэлт тавьсан ААН-үүдэд Монгол иргэдийг ажлын байраар хангах, энэ чиглэлд дүүргийн ХХҮГ, Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвүүд, ШУТИС зэрэг байгууллагуудтай нягт хамтран ажиллах чиглэл, зөвлөгөөг өгч байна. Гадаадаас ажиллах хүчин, мэргэжилтэн авах боломж хомс энэ үед дотоодын ажиллах хүчнийг бүрэн дайчлах нь хөдөлмөр эрхлэлтийн тоо нэмэгдэнэ гэж тооцож байна.
Салбарын цаашдын нөхцөл байдал улсын эдийн засаг, иргэдийн худалдан авах чадвар, мөн Covid-19 цар тахлын тархалт зэргээс шууд хамааралтай. Гэхдээ гадаадаас жилд 2000 орчим тоогоор орж ирдэг ажиллах хүчийг дотоод ажилчдаасаа нөхвөл ажлын байрны хангамжийн тухайд эерэг байх юм. Ялангуяа энэ салбарт эрэлт ихтэй мэргэжлээр мэргэжлийн ажилчдыг бэлтгэх, ажлын байраар бүрэн хангах, инженер, техникийн ажилтнуудын мэдлэг чадварыг гадаадын мэргэжилтнүүдтэй өрсөлдөхүйц хэмжээнд сургах чиглэлд анхааран ажиллаж байна.
Ингэснээр гадаадаас урилгаар ирж өндөр цалингаар ажилладаг иргэдийн оронд өөрсдийн мэргэжилтнүүдээр ажлаа гүйцэтгүүлэх боломж бий болно. Дээрх судалгаагаар эрэгтэй ажиллах хүчин хувийг эзэлж байгаа тул цаашид барилга, барилгын материалын үйлдвэрлэлийн салбарт дэвшилтэт техник, технологи, автоматжуулалтын шинэчлэлийг түлхүү хийх, өөрөөр хэлбэл зохистой ажлын орчин нөхцөл бүрдүүлэх замаар эмэгтэйчүүдийн хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих боломжтой гэж үзэж байна.
