МЭДЛЭГ: Амины орон сууцны халаалтын системийн төрлүүд

Амины орон сууцны халаалтын системийн шийдэлд онцгой анхаарч, эрчим хүчний хэмнэлтэй, байгальд ээлтэй, чанартай тоног төхөөрөмж авах нь чухал юм. Халаалтын системийг ажиллуулахаас өмнө сууцныхаа дулаан алдагдлыг тавигдах шаардлагын дагуу шийдвэл халаалтын систем бүрэн хүчин чадлаараа ажиллана гэдгийг санаарай. Халаалтын системийг сонгохдоо хэд хэдэн хүчин зүйлсийг анхаарах хэрэгтэй. Үүнд: гадна агаар, нарны цацрагийн нөлөө, хананы үндсэн материал болон дулаан тусгаарлах материалын сонголт, сууцны талбайн хэмжээ, дулаан техникийн үзүүлэлт зэрэг болно. Ингээд халаалтын системийн төрөл, ажиллагааны талаарх зөвлөмжийг та бүхэндээ хүргэж байна.
Доорх харьцуулалтаас үзэхэд бид хатуу түлшнээс татгалзаж алсдаа сэргээгдэх эрчим хүч үрүү шилжих хэрэгтэй нь харагдаж байна.

Нам даралтын систем

Нам даралтыг системийг зөв хийж чадвал бага зардлаар бүрэн халаах боломжтой. Гэхдээ байнгын галлагаатай байхгүй бол хөлдөх аюултай. Мөн буруу хийсэн тохиолдолд халахгүйгээс гадна их хэмжээний нүүрс зарцуулдаг. Сууцны халаалтанд бие даасан хос хэлхээтэй халаалтын системийг ашигладаг. Өрөөний радиаторууд нь зэрэгцээ холбогдоно.

Хийн түлшин зуух
Газ хийгээр халаагч энэхүү төхөөрөмж нь байгалийн хий болоод шингэн хийн түлшийг шатаах аргыг ашиглан гаднах талбай болон өрөөний дотор талд дулааныг ялгаруулах төхөөрөмж болгон ашиглагддаг. Өрөөний дотор талд байрлах хийн халаагчийг дараах байдлаар ангилдаг. Үүнд: агааржуулагч хоолойтой болон хоолойгүй мөн агааржуулагч хавхлагатай, хавхлагагүй гэж ангилдаг. Энэ төрлийн халаагч нь галын аюул болоод шингэн хийн алдалт зэрэг аюул дагуулах боломжтой.

Дулааны насос
Сүүлийн жилүүдэд дэлхий дахинд орон сууц болон төвлөрсөн бус дулаан хангамжтай газруудын халаалтад дулааны насосыг өргөн ашиглаж байна. Тухайлбал, Швед улсад шинээр баригдаж байгаа 10 барилга бүрийн 7, Швейцарьт 3 барилга бүрийн 2-ынх нь халаалтад дулааны насос ашиглаж байна.
Дулааны насосын хамгийн онцгой чанар нь түүнийг ажиллуулахад хэрэглэсэн 1кВт цахилгаан эрчим хүчийг 4-7 дахин өсгөн дулааны эрчим хүч болгон өсгөж халаалтад нийлүүлдэг явдал юм.

Нарны эрчим хүчээр халаах
Төвийн дулааны шугамаас алслагдсан барилга, байгууламж, хувийн орон сууц, жуулчны бааз зэргийн халаалт, халуун ус хангамжинд нарны вакум коллекторт системийг ашигласнаар бие даасан халаалтын системийг бий болгох бөгөөд төвийн дулааны шугамаас хямд өртгөөр шийдэх боломжтой юм.
Нарны халаалт болон хэрэглээний халуун ус бэлтгэх системийн гол давуу тал нь бүрэн автомат ажиллагаатай учраас ашиглалтын үед хүний оролцоо шаардлагагүй.
Нарны вакум коллекторт халаалтын системийг суурилуулахад тухайн барилга нь жилийн туршид /тэр дундаа өвлийн улиралд/ өдөржингөө нар тусаж байхаар байгалийн болон зохиомол сүүдэрлэлтэнд өртөхөөргүй байрлалд байх ёстой. Нарны вакуум коллекторт халаалтын системийг тухайн барилгын дээвэр суурилуулах боломжтой байдаг. Энэ нэмэлт суурь хийх, дулааны урт шугам татах зэрэг зардлуудыг хэмнэдэг.

Газрын гүний дулаан ашиглах

Газрын гүний халаалт нь суурилуулах зардал өндөр боловч ашиглалтын зардал огт гарахгүй. Монгол орны нутаг дэвсгэр дээр газрын гүний дулааны эх үүсвэрийн 40 гаруй илэрц байдаг бөгөөд тэдгээрээс Хангайн бүсэд оршдог Цэнхэр, Хужирт, Шаргалжуут зэрэг газруудад газрын гүний дулааныг эрчим хүчний зориулалтаар ашиглахад нэн тохиромжтой.  Газрын хөрсний 20-30 метр хүр­тэл гүнд нарны энерги хуримтлагдан, түүнээс доош магмын дулаанаас үүсэх, харьцангуй тогтмол дулааны энерги оршдог. Магмын дулаан нь халуун хайл­мал цөмд цацраг идэвхт бодисын задралын үр дүнд үүсдэг аж. Газрын гүнд 50-150 метрийн доор эрчим хүчийг ду­лааны шахуургын тус­ламж­­тайгаар барилга байшинг халаах, хөргөх, хэрэг­лээний ус халаах, ха­таалгын төхөөрөмж зэргийг ажиллуулах энэ­­хүү технологийг дэлхийн улс орнуудад ашигладаг юм байна.

Шалны халаалт

Шалны халаалтын систем нь ашиглалтын зардал бага дулаан дамжуулалтын үр ашигтай хийц юм. Шалны халаалтын системийн дулаан зөөгчийн температур радиаторынхаас бага байдаг бөгөөд шалны нийт гадаргууг 24℃ хүртэл нийтэд нь халаадаг бөгөөд ингэснээр дулаан хүний хэрэгцээний бүсэд тогтмол нийлүүлэгдэж хэрэгцээгүй хэсгийг халаах зардал багасдаг байна.
Манай улсад ашиглагдаж буй шалны халаалтын системийн төрлүүд:
- Усан /дулаан зөөгч бие нь шингэн/
- Кабель /цахилгааны энергийг дулааны энерги болгох/
- Плёнкон

Цахилгаан халаалт
Цахилгаан бага зарцуулагдах нь тухайн орон сууцны талбайн хэмжээ, дулаан хадгалалттай холбоотой. Сүүлийн үеийн цахилгаан халаагуурууд утаснаасаа мессэж илгээгээд асаачихдаг, температурыг автоматаар тохируулдаг, цахилгаан радиатор, шалны халаагуур, хананы халаагуур дотроо чулуутай шөнө нь асаад өдөр нь дулаанаа барьдаг гээд янз бүрийн шийдэлтэй байна.
Өнөөдрийн байдлаар бидэнд хамгийн тохиромжтой, боломжтой шийдэл нь цахилгаан халаалт юм.
Гэр хорооллын иргэдийн цахилгаан халаагуур хэрэглэхийг дэмжиж агаарын бохирдлыг бууруулах зорилгоор өдөр, шөнийн тарифт тоолууртай гэр хорооллын айл өрхүүдийн цахилгааны шөнийн тарифыг 50 хувиар хөнгөлөх, тодорхой хэсгүүдэд 100 хувь хөнгөлөх шийдвэр хэрэгжиж байна.

Цахилгаан халаалт сонгоход зайлшгүй анхаарах шаардлагатай асуудлууд:

1. Гэр хороолол дахь тоолуурын нэгдсэн щитэд холбогдсон өрхийн тоолуур, автомат нь хамгийн дээд утгаараа 40А авах зориулалттай байдаг. Тиймээс 7.5 кВт-аас бага чадал шаардагдах цахилгаан халаагуур сонгохыг зөвлөе. Өөрөөр хэлбэл 7.5 кВт-аас дээш чадалтай халаагуур залгавал таны тоолуур шатах, автомат унах, эвдрэх болно. Цаашилбал цахилгаан  эрчим хүч дамжуулж байгаа шугам сүлжээний найдвартай ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлж, олон хэрэглэгчийн цахилгаан хангамж тасрахад хүргэдэг.
2. Нийт хэдэн КВт чадалтай халаалтын систем суурилуулснаас шалтгаалан таны сард төлөх цахилгааны мөнгө гарах тул энэ тоо бага байх нь зохимжтой бөгөөд мөн өрөөг халаах хэмжээний байх нь зүйтэй. Эрчим хүчний хэмнэлттэй халаалтын системүүд нь ийм боломжийг олгодог. Халаагуурын ашигт үйлийн коэффициент нь зарцуулж байгаа нийт цахилгааны хэдэн хувь нь яг өрөөг халаахад зарцуулагдаж байгааг илтгэнэ. Суурилуулахад хялбарыг сонгох нь цаг хугацаа, эд хөрөнгө хэмнэх давуу талтай юм.
3. Стандартын халаагуурууд ихэнхдээ шаталсан болон хугацааны тохируулгатай байдаг бөгөөд халаагуурын худалдан авалтыг хийхдээ энэ үзүүлэлтийг шалгаж аваарай. Энэ нь танд тохиромжтой дулаанаа хэрэглэх, цахилгааны мөнгийг хэмнэх, цаашлаад цахилгаан эрчим хүчийг үр ашигтай зарцуулахад ач холбогдолтой үзүүлэлт юм. Орчин үед технологийн дэвшилд тулгуурлан бүх зүйлс смарт болж байгаа билээ. Иймд өрөөний дулаанаа гар утсаараа алсаас удирдах боломжтой халаалтын систем нь бас нэгэн давуу тал болно. Халаалт бол хүний оролцоогүй ажиллаж байх ёстой.
4. Тухайн улсын стандартын шаардлагаас шалтгаалан бүтээгдэхүүний чанар харилцан адилгүй байдаг тул үйлдвэрлэсэн улсыг нь харах нь зүйтэй. Мэдээж баталгаат хугацаа их байх тусмаа тухайн бүтээгдэхүүний чанартайг илтгэх бөгөөд баталгаат хугацааны явцад эвдрэл болоход борлуулагч үнэ төлбөргүй засах эсвэл шинээр сольж өгөх давуу талтай.
5. Халаалтын системийн  хувьд аюулгүй ажиллагаа нь маш чухал үзүүлэлт юм. Халаагуурыг худалдан авахдаа галын аюулгүй байдлыг хангах үүднээс ил улайсч байгаа хэсэг байхгүй, ахуйн зориулалтын халаагуурыг авах нь зүйтэй. Халаагуурын халаагч элемент нь улайсч халдаг бол агаарыг шатааж хуурайшуулж байна гэсэн үг. Тиймээс тийм төрлийн халаагуураас зайлсхийж, эрүүл мэнддээ анхаарах хэрэгтэй.
6. Сүүлийн үед цахилгаан халаагуур, бойлуурыг гар аргаар хийх нь ихсэж байгаагаас хүний амь нас, эд хөрөнгөд халтай олон сөрөг үр дагаврыг дагуулж байна. Шинээр тавьсан үедээ ямар ч аюулгүй мэт санагдах боловч эдэлгээний явцад чийгтэй нойтон байх, цахилгааны утас ил гарах, бүрээс нь урагдах, хүүхэд оролдох, санамсаргүй байдлаар аль нэг утас, холболт нь тасрах зэрэг нөхцөл үүсэхэд уг халаагуур нэн аюултай зүйл болон хувирдаг. Тиймээс үйлдвэрийн баталгааны бичиг, гэрчилгээтэй, стандартын шаардлага хангасан халаагуурыг сонгохыг зөвлөж байна. 

Хямд өртөгтэй, чанартай материалаар хийгдсэн халаагуурын тусламжтай өөрийн сэтгэлд нийцсэн тав тухтай орчин бүрдүүлэхийн тулд халаалтын системээ зөв сонгох нь чухал юм.